Remi Vermeiren, oud-voorzitter van KBC, pleit in een nieuw boek voor de splitsing van België in drie: Vlaanderen, Wallonië en Brussel. De idee komt voort uit de vaststelling dat Vlamingen en Franstaligen eigenlijk nu al in twee aparte landen leven. Het splitsen van België zou besturen gemakkelijker maken. De twee landsdelen zouden bovendien dan zelf hun economische politiek kunnen voeren, nog meer dan nu het geval is. Vermeiren wil wel de transfers voor vijf jaar behouden, om ze daarna over tien jaar tijd tot nul af te bouwen.

Dat Brussel ook een apart land wordt, een stadstaat, is een oplossing voor het probleem dat in Brussel zowel Vlamingen als Franstaligen wonen. En dat er misschien ook zoiets bestaat als een Brusselse identiteit.

Maar is het wel zo dat Vlamingen en Franstaligen in twee aparte landen wonen? Als het op economie aankomt alvast niet. In Brussel wordt bijna 20 procent van de welvaart gecreëerd, ondanks dat er slechts 10 procent van de bevolking woont. Dat valt op het eerste gezicht niet te rijmen met de hoge werkloosheid in Brussel. Er zijn dan ook heel wat pendelaars vanuit Vlaanderen én Wallonië die in Brussel komen werken.

Inkomstenverlies

De onderstaande figuur geeft het aantal pendelaars naar Brussel in procent van de bevolking. (Ik vond het in een studie van UC Louvain-onderzoekers Jacques-Franc¿ois Thisse en Isabelle Thomas: Brussels within the Belgian Economy: a geo-economic approach). Hoe donkerder de kleur, hoe meer pendelaars. Wat opvalt is dat er geen onderscheid kan gemaakt worden wat betreft Vlaamse en Waalse pendelaars: het is de bereikbaarheid die bepaalt of er veel naar Brussel wordt gependeld, en niet of je nu in Vlaanderen dan wel Wallonië woont.

De kaart suggereert dat er geen grens door België loopt als het op pendelbereidheid naar Brussel aankomt. Brussel is dan ook een belangrijke economische cluster, net zoals de Vlaamse havens dat zijn. En het zijn clusters die zorgen voor de welvaart van ons land. Ik zie niet hoe een landsgrens rond die clusters de efficiëntie zal verhogen, integendeel.

Men kan zich ook de vraag stellen waar de pendelarbeid zal belast worden. Als Brussel een apart land wordt, zal een Vlaamse en Waalse pendelaar als een buitenlander beschouwd worden en dan wordt de activiteit belast waar ze plaatsvindt. Dat betekent inkomstenverlies voor Vlaanderen en Wallonië. Het zal alvast één probleem oplossen: de transfers naar Brussel worden automatisch onnodig als België in drie gesplitst wordt.

Wat betreft de afbouw van de transfers is er volgens mij een contradictie in de redenering. Enerzijds wordt vaak gesteld dat de politieke overheden zich niet moeten bezighouden met industrieel beleid: de politiek kan de winnaars van de competitie op de vrije markt niet kiezen. Dat moet zoveel mogelijk aan de vrije markt overgelaten worden. Een standpunt dat ik onderschrijf.

Maar anderzijds geeft Vermeiren aan dat Wallonië ervoor moet zorgen dat ze in vijftien jaar hun economische achterstand moeten ingehaald hebben. Daarna stoppen immers de transfers. Als ze tegen dan nog economisch achtergesteld zijn, dan is dat hun probleem. Deze redenering getuigt ofwel van een geloof in de politieke overheid om de economische activiteit aan te zwengelen, ofwel van de overtuiging dat rijke Vlamingen niet solidair moeten zijn met arme Walen, ook al is de arme Waal zelf niet verantwoordelijk voor zijn economische achterstand.

Duitse hereniging

Zelf denk ik dat economische achterstand (en voorspoed) geografisch hardnekkig is en dat de politiek hier weinig impact op heeft. En dat is niet enkel in België zo, maar ook in andere landen. In de VS zijn het ook overwegend de zuidelijke staten die reeds gedurende decennia transfers krijgen (sommige staten krijgen zelfs relatief meer dan wat Wallonië krijgt). En de ex-DDR zit na meer dan 20 jaar hereniging nog lang niet op het niveau van het vroegere West-Duitsland.

Economische activiteit laat zich dan ook moeilijk dicteren. Dat gebeurt voornamelijk in geografische clusters. Met de evolutie naar een kenniseconomie zal het clustereffect wellicht nog sterker spelen. En die clusters ontstaan vaak toevallig. Het economisch succes van Brussel of Silicon Valley is niet op een politieke tekentafel tot stand gekomen. De politiek moet daar bescheiden in zijn, opiniemakers zoals Remi Vermeiren evenzeer.

Deze tekst verscheen eerst in De Morgen.