België is nu twee weken in een lockdown. Het effect ervan zouden we ongeveer nu moeten opmerken. De cijfers tonen nog steeds een stijgend aantal patiënten op intensieve zorg en een stijgend aantal doden. Toch lijkt de procentuele groei af te nemen, wat erop wijst dat we de piek naderen. Dat zou niets te vroeg zijn, want geen enkel gezondheidssysteem is bestand tegen een exponentiële groei van het aantal ernstig zieken, ook het onze niet.

Mij heeft het enigszins verbaasd dat er zo weinig openlijke tegenkanting is tegen de ingrijpende maatregelen. Er is namelijk niet alleen de sterke inperking van de individuele vrijheid, maar veel mensen zijn van de ene dag op de andere ook hun inkomen kwijt. Zonder dat er een duidelijk zicht is op een onmiddellijke verbetering, integendeel. De economische kosten zijn gigantisch en hoe langer de lockdown duurt, hoe groter die kosten.

Boven op de zichtbare menselijke en economische kosten zijn er onzichtbare, sociale kosten. Voor heel wat mensen is een lockdown met het gezin misschien best wel prettig. Voor veel andere mensen is dat helemaal anders. Alleenstaanden die dreigen te vereenzamen, koppels met partnergeweld en kinderen in disfunctionele gezinnen die nu helemaal geen kant op kunnen.

Kortom, het is een evidentie dat de lockdown zo snel mogelijk versoepeld moet worden, zonder de medische capaciteit te overschrijden. Dat is een delicate oefening, omdat de effecten van een versoepeling slechts na twee of drie weken zichtbaar zijn. Als de versoepeling te groot was, komt de bijsturing te laat. Als de versoepeling niet ver genoeg ging, heb je minstens drie weken bijkomende grote maatschappelijke kosten.

EXITSTRATEGIE

Het is nu nog te vroeg om te versoepelen, omdat de piek nog moet komen. Het is echter niet te vroeg om al een exitstrategie uit te werken. Daarvoor is de overheid volop de testcapaciteit aan het uitbreiden. De taskforce daarvoor staat onder leiding van Philippe De Backer (Open Vld), niet alleen minister, maar ook doctor in de biotechnologie. Hij kondigde aan dat in de loop van deze week de testcapaciteit vervijfvoudigd wordt naar 10.000 tests per dag, om daarna de capaciteit nog verder op te drijven. België zou daarmee wereldwijd in het koppeloton komen. Dat geeft vertrouwen.

Om het effect van massaal testen te maximaliseren, moet het testen intelligent gebeuren. Dat kan via een zogenaamde test-and-trace-strategie. Dat houdt in dat je bij een positieve test in quarantaine geplaatst wordt. Vervolgens worden je contacten van de voorbije tijd opgespoord, het zogenaamde contact tracing, en ook getest. Als er dan opnieuw positieve testen zijn, worden op hun beurt hun contacten opgespoord en getest, tot alle opgespoorde contacten negatief testen. Die contact tracing kan efficiënt en betrouwbaar gebeuren via een app op een smartphone. Op die manier kunnen we van een totale lockdown evolueren naar een selectieve lockdown, waarbij enkel besmette en kwetsbare mensen contact vermijden.

POLITIESTAAT

Een app die je contacten bijhoudt, is een mogelijke inbreuk op de privacy. En dat is een belangrijk element. Na de pandemie willen we niet ontwaken in een politiestaat die je doen en laten in detail kan traceren. Het opgeven van je privacy moet dan ook zo beperkt mogelijk zijn en je moet de app na de pandemie kunnen verwijderen.

Om aan contact tracing te doen heb je in principe enkel de data nodig over je contacten van de voorbije twee of drie weken. Het is niet nodig om de plaats, tijdstip, frequentie en duurtijd van het contact bij te houden. Het is enkel nodig bij te houden dát er een contact geweest is. Deze gegevens kunnen dan versleuteld op je telefoon worden bewaard. Als je positief test, krijgt je app de toelating om je contacten te waarschuwen. Op die manier is het zelfs niet nodig dat een centraal systeem de data bijhoudt. Als je nooit positief test, heeft niemand de data ooit gezien.

Er zijn zeker goede redenen te bedenken waarom er toch centraal data zouden worden verwerkt. Maar dat moet de overheid dan klaar en duidelijk uitleggen. Zo lijkt het me moeilijk om een volledig gedecentraliseerd systeem uit te werken (dus zonder dat de overheid data krijgt) terwijl je toch kan garanderen dat alle contacten van een besmette persoon zich laten testen.

Het zal cruciaal worden om over de privacyaspecten transparant te communiceren, maar test-and-trace is volgens mij onontbeerlijk om de enorme maatschappelijke kosten zo laag mogelijk te houden.

Deze tekst verscheen eerst als opinie in de De Morgen.