Deze week start de zomervakantie. Voor velen is het de ideale periode om wat gas terug te nemen en even wat traagheid in het leven te krijgen. De vraag is of dat enkel in de zomerperiode moet.
Een paar jaar geleden toerde Johan Braeckman, filosoof aan de UGent, met een lezing waarin hij pleitte voor meer luiheid. Braeckman had net een jaar verlof zonder wedde genomen en op zijn gemak een oude schuur gerenoveerd. Hij sprak in een interview over ‘opzichtige consumptie’, namelijk geld uitgeven om vooral status te signaleren en niet om reële behoeften te dekken. Braeckman pleit ervoor om dat vooral niet te doen. Het leuke is dat je dan minder geld nodig hebt, wat het makkelijker maakt om meer te kunnen doen wat je graag doet, zoals je vrienden en familie bij je thuis uitnodigen. Want dat is een andere raad van hem: blijf meer thuis. Want daar ben je pas echt vrij. En het is nog eens goedkoper ook, waardoor je minder moet werken voor je consumptie.
Ook al heeft de filosoof gelijk, hij heeft wel makkelijk praten. Na een jaartje verlof zonder wedde kon hij als vastbenoemde ambtenaar zijn oude job terug opnemen. En als bekende professor filosofie hoeft hij zich geen zorgen te maken over zijn status. Robert Frank, een Amerikaanse econoom, vindt het dan ook helemaal niet evident dat mensen ‘foert’ zeggen en zich niets aantrekken van wat anderen van hen denken. Mensen zijn sociale wezens en we zijn evolutionair geëvolueerd om het net heel belangrijk te vinden om bij de groep te horen. Streven naar erkenning van anderen en dus status verwerven zit inherent in ons, en daar hoort al snel opzichtige consumptie bij.
Frank vindt het dus te gemakkelijk om de verantwoordelijkheid bij de individuele consument te leggen. Hij vergelijkt opzichtige consumptie met een wapenwedloop, waarbij de ene reageert op de andere, voor meer, duurder en groter. Het unilateraal de-escaleren van een wapenwedloop lukt niet. En dus heb je iets nodig dat alle partijen aanmaant om de consumptie te de-escaleren. Voor Frank, een econoom, is dat een oplopende consumptiebelasting.
Zelf neem ik graag een tussenpositie in. Nee, het de-escaleren van je eigen opzichtige consumptie is niet zo makkelijk als Braeckman beweert, maar het is als individu ook niet zo dat je niets kan doen. Je kan best in de marge wat verbeteren en dat is beter dan niets. Dus blijf deze zomer al eens thuis en nodig je vrienden en familie daar uit, laat die dure fles wijn voor één keer maar in de kelder en bak wat frieten met een pintje bier voor je gezelschap. Succes gegarandeerd en je helpt je medemens om ook wat minder te consumeren.
Andreas Tirez
Deze column verscheen eerst als zomercolumn in DeMorgen.
