Bij ons is het bij mijn weten geen traditie, maar in de Verenigde Staten worden er elk jaar rond deze periode heel wat commencement speeches gegeven wanneer studenten afstuderen. Bekende en succesvolle alumni worden gevraagd om hun levenservaringen te delen met de pas afgestudeerden.
Zelf ben ik sceptisch tegenover succesvolle mensen die achteraf goed kunnen uitleggen waarom ze zo succesvol geworden zijn. Toch zijn er twee speeches die me bijblijven. De eerste, Wear Sunscreen, werd geschreven door Mary Schmich en werd in 1999 half op muziek gezet door Baz Luhrmann. Het is een speech die velen van mijn generatie zich nog wel zullen herinneren. Het ene advies na het andere wordt gegeven, soms heel treffend, maar met vooraf een waarschuwing die al dat advies relativeert, omdat het slechts gebaseerd is op de “eigen meanderende ervaring”. Slechts op één vlak is de auteur echt zeker van haar advies: gebruik zonnecrème.
Een tweede speech die ik niet zal vergeten werd in 2013 gegeven door Ben Bernanke voor de afgestudeerden van Princeton. Bernanke werd in 2009 door Time uitgeroepen als man van het jaar wegens zijn belangrijke rol in het beheer van de financiële crisis en was op het moment van zijn speech nog steeds voorzitter van de Amerikaanse centrale bank. In zijn speech verwijst Bernanke naar Forrest Gump, een filmpersonage, en zijn bekende uitspraak ‘Life is like a box of chocolates. You never know what you’re gonna get’.
Bernanke wil met deze referentie aangeven dat hij geen groot carrièreplan had om de centrale bank te leiden, en nog minder om de wereldeconomie te redden. Hij was een professor Economie die op een bepaald moment een telefoontje kreeg vanuit Washington. En toen een paar jaar later de economie crashte, bleek hij toevallig de juiste persoon op de juiste plaats te zijn. Uiteraard mogen en moeten we zijn doortastend en moedig optreden prijzen. Maar toeval was evenzeer belangrijk en zijn bescheiden erkenning daarvan siert hem, en maakt van hem -helaas- ook eerder een uitzondering.
Dus aan alle afgestudeerden, lees de bescheiden speech van Bernanke, luister naar Baz Luhrmann en wantrouw succesvolle mensen die achteraf haarfijn kunnen uitleggen waarom zij wél alle juiste beslissingen genomen hebben om hun doel te bereiken. Het leven is onvoorspelbaar en toeval zal, naast talent en inzet, een grote rol spelen in veel van wat je doet en overkomt. Dat is geen tekortkoming aan het leven. Wie wil er immers nu al zijn eigen levensverhaal kennen?
Andreas Tirez
Deze tekst verscheen eerst als zomercolumn in DeMorgen.
