Bart Van Craeynest (volgtip), hoofdeconoom bij Petercam, tweette onderstaande figuur met de boodschap dat er nog kan bespaard worden op de Belgische overheidsuitgaven, zonder te raken aan de sociale zekerheid of het onderwijs. De Belgische overheidsuitgaven zonder deze domeinen beslaan immers bijna 20% van het BBP. Uit de bijgaande figuur bleek dat België daarmee aan de kop staat in vergelijking met de ruime selectie aan Europese landen in de figuur.

De gegevens betreffen 2011 en komen van Eurostat. Hieronder vertrek ik van het uitgangspunt van Van Craeynest en ga ik na hoeveel de Belgische overheden kunnen besparen in vergelijking met een andere selectie van Europese landen, namelijk de buurlanden en 3 toplanden, zijnde Denemarken, Zweden en Finland (in totaal dus acht landen, inclusief België).

De eerste figuur, hieronder, herhaalt de figuur van Van Craeynest voor mijn selectie van landen. Hieruit blijkt dat België nog steeds de hoogste overheidsuitgaven heeft als je uitgaven voor onderwijs, gezondheid en sociale bescherming ervan aftrekt.

Maar in de bovenstaande overheidsuitgaven zitten ook de rentelasten die men moet betalen op de overheidsschuld. België heeft een hoge overheidsschuld, en betaalt dus ook een groter deel van het BBP aan intrest. Dat is iets waar niet op bespaard kan worden (overigens, deze grote overheidsschuld is een last uit het verleden, meer bepaald uit de jaren ’70-’80, waarna de schuld werd afgebouwd in de periode 1993-2007, waarna de schuld relatief beperkt steeg door de crisis).

De onderstaande figuur houdt rekening met deze rentelasten en geeft een rangschikking van overheidsuitgaven zonder gezondheidszorg, sociale bescherming, onderwijs en rentelasten. De rangschikking wijzigt licht: Nederland blijkt nu het hoogste besparingspotentieel te hebben (de gegevens over de rentelasten komen van AMECO).

Vervolgens trek ik van dit niveau ook nog eens de bedrijfssubsidies af. Dit zijn uitgaven van de overheid waar de overheid zelf niets mee doet. Het gaat onder meer over belastingskortingen voor ploegenarbeid en over dienstencheques. Ik ben volledig akkoord dat dit onder overheidsuitgaven valt, ook al doet de overheid niets met dit geld, omdat de overheid wel kiest aan wie ze die kortingen geeft. En ik ben eveneens akkoord dat hier heel wat op bespaard kan worden (te meer omdat België proportioneel veel subsidies geeft), maar het is geen echte besparing op de werking van de overheid.

Indien rekening gehouden wordt met de bedrijfssubsidies laat België vier van de acht landen voorgaan wat betreft het (resterende) besparingspotentieel. Gegevens over subsidies komen van AMECO.

En er kan nog een stapje verder gegaan worden door defensie en openbare orde uit de overheidsuitgaven te halen waarop bespaard kan worden. De onderstaande figuur geeft deze cijfers. België doet het nu weer iets minder goed.

Ten slotte, men kan ook omgekeerd werken en nagaan wat de kosten voor ‘general public services’ zijn, en daar vervolgens de interestbetalingen vanaf trekken. Dat geeft onderstaande figuur: België moet nu de vier buurlanden achter zich laten, maar de drie noordse landen blijken dan weer meer besparingspotentieel te hebben.

Mijn conclusie:

1. De figuur van Van Craeynest was uiteraard correct, maar moet volgens mij op zijn minst gecorrigeerd worden voor de intrestbetalingen.

2. De subsidies die de overheid geeft zijn zeker voor België een grote potentiële besparingspost (zie bijvoorbeeld mijn assumptie nr 3 in deze analyse), maar het is geen echte besparing op de werking van de overheid. [Ik vraag me ook wel af of het afbouwen van de bedrijfssubsidies economische wel zo efficiënt is. Een optimale belasting belast immers datgene dat het minste reageert op die belasting en waarbij de belasting bijgevolg de vrije markt het minste verstoort.]

3. Openbare orde en defensie: het is minder evident om dit uit de vergelijking te laten, aangezien dit op zich ook wel efficiënter zou kunnen (hoewel België hieraan niet zoveel uitgeeft, vandaar ook de lichte stijging in de rangschikking). Maar dat geldt misschien ook voor gezondheidszorg en onderwijs, en zelfs voor sociale bescherming door bijvoorbeeld het einde van de loopbaan te hervormen waardoor minder mensen op pensioen gaan (of door de ambtenarenpensioenen te verminderen).

4. Algemeen: het blijkt dat de rangschikking van de landen wat betreft het “besparingspotentieel” sterk afhangt van welke zaken je wel en niet meerekent.

Het punt van Van Craeynest blijft wel valabel: de overheidsuitgaven betreffen niet enkel de sociale zekerheid, onderwijs en gezondheidszorg. Het zijn weliswaar de belangrijkste uitgavenposten, maar er zijn ook tal van andere uitgaveposten die de komende jaren onder de aandacht moeten komen als er bespaard wordt. Dat geldt echter niet enkel voor België, maar ook voor andere landen. En de moeilijkheid blijft natuurlijk dat als je wil besparen, je concreet moet aangeven waarop en hoeveel.