Zombie-ideeën, noemt Paul Krugman ze. Ideeën die in de publieke opinie blijven opduiken, ondanks het duidelijke bewijs dat ze niet waar zijn. Eén van die zombie-ideeën is volgens mij de opvatting in Vlaanderen dat de PS onmisbaar is als je een federale regering wil maken. Het klopt dat de PS quasi-onmisbaar is indien je een tweederde meerderheid wil in dit land (wat nodig is voor een staatshervorming). Echter, als je een gewone regering wil maken, dan is de helft + 1 voldoende. En dan is de PS helemaal niet zo onmisbaar als men in Vlaanderen lijkt te denken.

De figuur hieronder geeft de zetelverdeling na de verkiezingen van juni 2010. Hieruit blijkt dat het perfect mogelijk was om een coalitie te maken met N-VA, liberalen, groenen en CD&V: dat levert een ruime meerderheid op van 85 van de 150 zetels. Zonder PS, cdH en sp.a dus. In deze coalitie zou je de groenen kunnen vervangen door sp.a (in de regering Leterme/VanRompuy zat PS in de regering, maar zat haar “zusterpartij” sp.a in de oppositie), of door cdH. Maar PS heb je dus niet nodig. Hetzelfde geldt voor de verkiezingen van 2007 toen er bijna een akkoord was voor een rooms-blauwe regering (met N-VA in kartel met CD&V): deze coalitie had toen 81 van de 150 zetels, ruim voldoende voor een gewone meerderheid.

Maar doordat N-VA, en in haar kielzog de andere Vlaamse partijen, een staatshervorming eisten, was er een 2/3de meerderheid nodig, of 101 zetels. Bovendien was een staatshervorming een duidelijke Vlaamse eis, waardoor alle Franstalige partijen zoveel mogelijk andere Franstalige partijen mee in het bad wouden trekken. Dat is hen ook gelukt, want op het radicale FDF na, dat zich van de MR afscheurde, hebben alle Franstalige partijen de staatshervorming goedgekeurd. (FDF heeft momenteel 3 zetels)

Verkiezingen 2014

Na de verkiezingen van juni 2014 is het waarschijnlijk nog gemakkelijker om een federale regering te vormen zonder de PS. De gemeenteraadsverkiezingen hebben immers voor twee belangrijke veranderingen gezorgd. Ten eerste wat betreft de cdH. Deze partij leek in het verleden haar lot verbonden te hebben met de PS, maar sinds Benoit Lutgen voorzitter is, en zeker sinds de strubbelingen tussen cdH en PS in Brussel, Schaarbeek en Molenbeek, lijkt deze band veel minder sterk te zijn.

Ten tweede is er de MR, die voor het eerst meer burgemeesters in Wallonië en Brussel levert dan de PS. En, zoals hierboven al gezegd, is de MR verlost van het radicale FDF, zodat een coalitie tussen MR en N-VA heel wat makkelijker wordt (en ook op persoonlijk vlak zouden Bart De Wever en Didier Reynders het wel goed met elkaar kunnen vinden). Bovendien zal de N-VA nog wat zetels kunnen afsnoepen van Vlaamse Belang, waardoor een federale regering mét N-VA, maar zonder PS, nog wat gemakkelijker wordt.

Didier Reynders en de “Reyndersdoctrine”

Een recente uitspraak van Didier Reynders lijkt op het eerste gezicht de bovenstaande analyse onderuit te halen. Hij stelt immers dat MR en PS na de verkiezingen van 2014 aan Franstalige kant de as moeten vormen voor de regionale en federale regeringen. Hij gaat daarmee in tegen wat Bart Maddens “de Reyndersdoctrine” noemt, namelijk dat een regering zonder de PS een staatshervorming is op zich, verwijzend naar een uitspraak van Didier Reynders na de verkiezingen van juni 2007. Daarmee doelde Reynders dat je met een regering zonder de PS de staat grondig kan hervormen op sociaal-economisch vlak (wat we volgens mij nu nodig hebben).

Er is weinig politiek inzicht nodig om te weten dat Reynders zijn recente uitspraak niet doet uit liefde voor de PS. De positie van Reynders is pure politieke strategie. De verwachting is immers dat N-VA de verkiezingen in 2014 wint. En N-VA heeft, bij monde van Bart De Wever, reeds aangekondigd dat ze dan deeis voor een zevende staatshervorming op tafel zal gooien. Hierdoor wordt de PS quasi-onmisbaar (waarmee het scenario van 2007 en 2010 zich zal herhalen). Om dan verzekerd te zijn van een plaats in de regering kan de MR zich maar beter vastklinken aan de PS. Maar ik denk niet dat je één politieke commentator zal vinden die eraan twijfelt dat Reynders zijn positie zonder probleem zal herbekijken indien de N-VA meestapt in de “Reyndersdoctrine” en een regering zonder de PS gelijkstelt aan een (sociaal-economische) staatshervorming.

N-VA maakt PS onmisbaar

Maar waarom zou de N-VA meestappen in de Reyndersdoctrine en genoegen nemen met een sociaal-economische staatshervorming en haar eis laten vallen voor een formele zevende staatshervorming? Meer nog, ik denk dat de N-VA de grootste vijand is van een regering zonder PS (de PS niet meegerekend). Het is niet zo gek om te bedenken dat de N-VA niets liever heeft dan dat de traditionele Vlaamse partijen in 2014 weer in een regering met de PS stappen, zodat deze partijen, Open VLD en CD&V op kop, zich volledig kapot kunnen regeren, waardoor het kiezersveld op rechts de komende jaren enkel bij N-VA terecht kan.

En wat is de eenvoudigste manier om de traditionele partijen te dwingen met de PS een regering te maken? Simpel: eis een staatshervorming waarvoor je een 2/3de meerderheid nodig hebt en waardoor de PS bijna zeker aan de regeringstafel zit. Dat is exact wat we gezien hebben in 2007 en in 2010. En door een zevende staatshervorming te eisen maakt N-VA de PS ook in 2014 onmisbaar.

[Men kan zich trouwens afvragen wat de zin is van een zevende staatshervorming, terwijl de vorige erg ingrijpende staatshervorming nog niet eens volledig geïmplementeerd is (laat staan dat we er de resultaten al van kunnen zien).]

Tot slot, ik begrijp wel dat de zombie-idee van een onmisbare PS maar blijft opduiken: de PS zit immers al sinds mei 1988 onafgebroken in de regering. In 2014 zal dat 26 jaar zijn, langer dan gelijk welke andere partij. En dus lijkt het er sterk op dat ze onmisbaar is. Men dacht dat ook van de CVP die eind jaren ’90 meer dan 40 jaar onafgebroken in de regering zat. Maar in 1999 verzeilde deze partij voor acht jaar in de oppositie. En dit scenario is dus ook zeer goed mogelijk voor de PS. Tenzij N-VA voet bij stuk houdt en een zevende staatshevorming eist.